انواع سهام

شرکت های سهامی برای جذب سرمایه گذاران مختلف، انواع متنوعی سهام را انتشار می دهند. سهام یک شرکت سهامی می تواند عادی یا ممتاز باشد. تمام شرکت های سهامی، سهام عادی منتشر می کنند. سهام عادی معمول ترین شکل سهم سرمایه می باشد. واژه سهم، تداعی کننده سهم عادی است، مگر خلاف این موضوع تصریح شده باشد. در واقع سهامداران عادی، مالکین واحد تجاری می باشند. سهامداران عادی دارای 5 حق اساسی مالکیت هستند، مگر اینکه یکی از این 5 حق مشخصا، از آنها سلب شده باشد. مالکیت سهام، عموما حقوق اساسی زیر را به سهامداران اعطا می کند.

1. حق رای: حق مشارکت سهامداران در اداره شرکت از طریق حضور در مجامع عمومی و اعمال رای در حدود اختیارات قانونی است.
2. سود قابل تقسیم سهام: حق دریافت بخشی متناسبی از سود سهام که در مجمع عمومی تصویب می شود.
3. تصفیه: حق دریافت بخش تناسبی (بر اساس تعداد سهام) از دارایی های باقی مانده پس از پرداخت بدهی ها در زمان انحلال و تصفیه شرکت.
4. حق تقدم: در صورت تصویب افزایش سرمایه، صاحبان سهام شرکت در خرید سهام جدید به نسبت سهامی که مالک می باشند، حق تقدم دارند. این حق قابل نقل و انتقال نیز است. هدف از اعطای حق تقدم ابتدا حفظ کنترل سهامداران موجود در اداره شرکت و همچنین حفظ منافع آنها در مقابل کاهش بهای سهم پس از انتشار سهام جدید است. فرض کنید شما مالک 5 درصد از سهام یک شرکت سهامی می باشید. اگر این شرکت سهامی 100000 سهم جدید صادر کند شما فرصت خرید 5 درصد (5000 ) سهام جدید را دارید. به این ترتیب درصد مالکیت شما در شرکت همان 5 درصد باقی می ماند.
5. حق انتقال: هر سهامدار حق انتقال سهام خود را به دیگری دارد. در شرکت سهامی نقل و انتقال سهام نمی تواند مشروط به موافقت مدیران یا مجامع بشود.

سهام عادی

سرمایه گذارانی که سهام عادی یک شرکت را خریداری می کنند، در حقیقت ریسک نهایی شرکت را می پذیرند، زیرا شرکت سهامی تعهدی برای پرداخت وجه به آنها ندارد. اگر شرکت در عملیات خود موفق باشد، به سهامداران خود سود سهام پرداخت می کند، اما اگر سود ویژه و وجوه نقد شرکت ناچیز باشد، شاید سهامداران از دریافت سود سهام بی نصیب بمانند. علاوه بر این، ارزش سهام شرکت های سهامی موفق نیز افزایش می یابد و سرمایه گذاران علاوه بر سود تقسیمی از منفعت فروش سهام خود (سود سرمایه ای) نیز برخوردار می شوند. اما نگهداری سهامی که قیمتش کاهش می یابد، منفعت و جذابیتی برای سماره گذاران به همراه نخواهد داشت.

از آنجا که سهامداران عادی یک سرمایه گذاری ریسک دار را نزد خود دارند، انتظار افزایش قیمت سهام، سود نقدی سهام و یا هر دو را دارند. اگر شرکت نتواند انتظار سهامداران را بر آورده سازد، آنها سهام خود را خواهند فروخت و به این ترتیب قیمت بازار سهم شرکت به علت عرضه گسترده برای فروش سقوط می کند. این مقدمه ای برای ورشکستگی بوده و یکی از شرایطی است که ممکن است شرکت نتواند وجوه مورد نیاز خود را از بازارهای مالی گردآوری نماید.

سهام ممتاز

سهام ممتاز برای مالکین خود امتیازاتی نسبت به سهام عادی دارد. از جمله این مزایا عبارتند از اولویت دریافت سود سهم و اولیت در دریافت دارایی های در زمان تصفیه شرکت. با توجه به اولیت سهامداران ممتاز، سهام عادی بیانگر مالکیت باقی مانده (نهایی) در دارایی های شرکت پس از کسر بدهی ها و ادعای سهامداران ممتاز می باشد. دارندگان سهام ممتاز نیز چهار حق فوق الذکر را دارا هستند به شرطی که حقی از آنها سلب نشده باشد.
سرمایه گذارانی که سهام ممتاز خریداری میکنند، نسبت به سهامداران عادی ریسک کمتری را متحمل می شوند. علت چیست؟ شرکت های سهامی مبلغ ثابتی سود سهام بابت سهام ممتاز می پردازند. معمولا سرمایه گذاران نیز برای دریافت همین مبلغ ثابت که دارای ریسک کمتری است، سهام ممتاز خریداری می کنند.

نوسان ارزش بازار سهام ممتاز، نسبت به افزایش ارزش سهام عادی بسیار کمتر است، زیرا سهام ممتاز به علت سود سهام ثابت خود نوسان زیادی ندارند. سهام ممتاز به صورت پیوندی بین سهام عادی و بدهی بلند مدت عمل می کنند. از آنجا که به سهام ممتاز سود سهم ثابتی پرداختی می شود، شبیه بدهی بلند مدت است. اما همین سود سهام ثابت باید توسط مجمع اعلام گردد تا به بدهی تبدیل شود. از این جهت سهام ممتاز به سهام عادی شباهت دارد. همچنین تعهدی به بازپرداخت سهام ممتاز آن گونه که در مورد بدهی وجود دارد، موجود نیست.
سهام ممتاز، چندان در کشورمان مرسوم نیست. تحقیقاتی که از شرکت های سهامی آمریکایی به عمل آمده است نشان میدهد کمتر از 25 درصد آنها سهام ممتاز در دست سهامداران داشته اند. تمام شرکت های سهامی دارای سهام عادی می باشند. در ایران تاکنون تعداد انگشت شماری از شرکت غیربورسی نظیر شرکت فروشگاه زنجیره ای رفاه در گذشته سهام ممتاز منتشر کرده اند. لازم به ذکر است که شرکت های بورسی در ایران مجاز به انتشار چنین سهامی که دارای امتیاز خاصی است، نمی باشند.
به هر حال در کشورهایی که انتشار سهام ممتاز مجاز بوده چندان شرکت ها تمایلی به استفاده از این ابزار تامین مالی ندارند. چرا این قدر رواج و محبوبیت سهام ممتاز برای شرکت های کم است؟
فقط به این خاطر که پرداخت سود سهام کاهنده مالیات نمی باشد. سود سهام در حقیقت توزیع دارایی هایی است که از طریق عملیات سودآور ایجاد شده اند. سود سهام هزینه نیست. اگر شرکت های درصدد باشند که همه ساله خود را برای پرداخت مبلغ ثابتی (به عنوان سود سهام ممتاز) متعهد سازند، قابل قبول نبودن این پرداخت به عنوان هزینه شرکت در قوانین مالیاتی را مد نظر قرار می دهند. بنابراین اغلب شرکت ها به استقراض روی می آورند و از این طریق از یک هزینه قابل قبول مالیاتی، به نام بهره، استفاده می کنند.