بتا و نقش آن در مدیریت ریسک

تعریف بتا

از بتا به منظور اندازه گیری شدت همسویی نوسانات یک سهم یا سبد سهام نسبت به کل بازار استفاده می شود. بتا در حقیقت ارتباط بین ریسک سیستماتیک و بازدهی مورد اتنظار یک دارایی (مثل سهام) را نشان می دهد. داده بتا برای یک سهم به یک سرمایه گذار کمک میکند تا تقریبی از میزان ریسکی که یک سهم به سبد دارایی اش اضافه می کند داشته باشد.
برای اینکه بخواهیم بتا را درک کنیم حتما باید بین سهم و یک معیار (benchmark) که میتواند شاخص کل باشد ارتباطی برقرار کنیم.

محاسبه ضریب بتا

ضریب بتا می تواند میزان بازدهی یک سهم را نسبت به ریسک سیستماتیک بازار ارزیابی کند. در مفاهیم آماری بتا، شیب خطی بین رگرسیون نقاط داده هاست. در مالی هر نقطه این داده ها بازدهی هر سهم نسبت به کل بازار را نشان می دهد.
فرمول زیر نحوه محاسبه بتا را نشان می دهد. بتا در حقیقت از تقسیم کواریانس بازدهی بازار و سبد دارایی به واریانس بازدهی بازار به دست می آید.

در فرمول بالا:
Re: بازدهی یک سهم (e در اینجا همان Equity یا سهم است) .در این فرمول گاها Rp هم نوشته می شود که در حقیقت بازدهی یک سبد سهام(Portfolio) است.
Rm: بازدهی بازار (m در اینجا Market یا بازار است). گاها از Rb هم در این فرمول استفاده می شود که منظور Benchmark یا یک معیار مثل شاخص کل است.
Covariance: اندازه تغییرات هماهنگ بازدهی سهام و بازدهی بازار است.
Variance: چگونه نقاط داده بازارازحول میانگین فاصله گرفته است.

ضریب بتا چه کمکی به سرمایه گذاران می کند؟

محاسبه بتا به سرمایه گذاران کمک میکند تا متوجه شوند که آیا یک سهم در جهت بازار حرکت می کند یا خیر. از زاویه دیگر به سرمایه گذاران می گوید یک سهم چقدر نسبت به بازار ریسک دارد و نسبت به بازار چه نوساناتی میکند.

به منظوراطمینان از اینکه محاسبه بتا درک درستی به ما می دهد باید بازاری که به عنوان معیار(benchmark) قرار می دهیم با آن سهم یا اوراق بهادار مرتبط باشد. به طور مثال بررسی صندوق های درآمد ثابت نسبت به شاخص کل درک درستی به ما نمی دهد. زیرا عمدتا صندوق های درآمد ثابت دارای اوراق خزانه و گواهی سپرده بانکی در سبد دارایی هایشان هستند. حال آنکه شاخص کل عمدتا شامل سهام می شود که بازارهای متفاوتی هستند.
سرمایه گذار از بتا به عنوان پارامتری برای بررسی میزان ریسکی که یک سهم به سبد او اضافه می کند استفاده می کند. برای اینکه مطمئن شویم یک سهم با معیار درستی مقایسه می شود، باید ضریب تعیین (R-Squared) بالایی در ارتباط با آن معیار که مثلا شاخص کل است داشته باشد.

ضریب تعیین (R-Squared) یک روش اندازه گیری آماری است که درصد تغییرات تاریخی قیمت یک سهم را نسبت به تغییرات شاخص قیمتی نشان می دهد. زمانیکه از بتا برای تشخیص میزان ریسک سیستماتیک استفاده می شود، یک سهم با ضریب تعیین بالا در مقایسه با معیاری مثل شاخص کل، دقت محاسبات بتا را افزایش می دهد.

انواع مقادیر بتا

بتای برابر 1

اگر سهمی بتای 1 داشته باشد نشان می دهد قیمت آن به شدت به بازار وابستگی دارد. ریسک سیستماتیک سهم با بتای 1 را تهدید می کند. در هر صورت بتای یک هیچونه ریسک غیر سیستماتیک را مشخص نمی کند. افزودن یک سهم با بتای 1 هیچ ریسکی به سبد اضافه نمی کند. اما احتمال افزایش بازدهی بیشتر از بازار برای سبد سرمایه گذاری را هم ایجاد نمی کند.

بتای کمتر از 1

بتای کمتر از 1 به معنای این است که سهم نسبت به بازار کمتر نوسان می کند. داشتن این نوع سهام در سبد سرمایه گذاری باعث کاهش ریسک سبد سرمایه گذاری نسبت به سبدی که این نوع سهام درآن موجود نیست می شود.

بتای بیشتر از 1

بتای بزرگتر از یک نشانگر این است که قیمت سهام نسبت به بازار نوسان بیشتر می کند. مثلا اگر بتای یک سهم 1.2 باشد بیانگر این است که سهم 20 درصد بیشتر از بازار نوسان می کند. یعنی اگر شاخص 10 درصد رشد کند این سهم 12 درصد رشد می کند و اگر شاخص 10 درصد ریزش کند این سهم 12 درصد ریزش میکند. عمدتا سهام کوچکتر بازار بتای بیشتر از یک دارند. این به معنای این است که افزودن این دسته از سهام اگرچه ریسک سبد سهام را افزایش می دهد اما در عین حال امکان بازدهی بالاتری هم به سرمایه گذاران می دهد.

بتای منفی

برخی از سهام بتای منفی دارند. بتای منفی 1 یعنی سهمی در خلاف جهت بازار حرکت می کند. در دنیا برخی صندوق های ETF وجود دارد که سهام آنها طوری انتخاب شده است که بتای منفی دارند.